دلایلی که برای افزایش قیمت برنج مطرح است، کاهش تولید امسال برنج که به گفته وزیر جهاد کشاورزی 18 تا 20 درصد است، افزایش هزینه‌های تولید و نیز نفوذ دلالی و واسطه‌گری است، البته ممنوعیت واردات هم که معمولا 4 ماه در سال در فصل برداشت برنج وجود دارد نیز به کاهش عرضه تقاضا و افزایش قیمت برنج دامن زده است.
*کاهش تولید و واردات امسال عاملی برای افزایش قیمت
تولید داخلی سالانه معمولا دو میلیون تن است. امسال به دلیل خشکسالی که بارندگی به استناد آمار وزارت نیرو با کاهش 50 درصدی رو به رو شده، در نتیجه تولید برنج نیز کم شده است. وزیر جهاد کشاورزی پیش بینی کرده که امسال به دلیل خشکسالی تولید این محصول 20 درصد کاهش داشته باشد.
در حالی که کاهش عرضه برنج داخلی به سبب پایین آمدن تولید وجود دارد، ممنوعیت واردات در فصل برداشت نیز از اوایل مرداد آغاز شده و تا پایان آبان ادامه می‌یابد. همه اینها باعث شده تا قیمت برنج در بازار بالا برود.
سید جواد ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی 7 مرداد در حاشیه نشست با تشکل‌های کشاورزی اتاق تهران در جمع خبرنگاران درباره افزایش قیمت برنج افزود: وقتی در فصل برداشت برنج واردات آن ممنوع است، یعنی ما کمبود برنج را نمی‌توانیم کنترل کنیم یا باید قبل از مرداد برنج را به میزان کافی وارد کنیم یا بعد از آبان وارد کنیم، البته به این منزله نیست که ما بخواهیم جلوی کار بخش خصوصی را بگیریم.
وزیر جهاد کشاورزی گفت: خشکسالی هم 20 درصد تولیدات برنج را کاهش داده و روی افزایش قیمت تاثیر داشت، اما اثر این موضوع روی قیمت برنج خارجی باید مورد بررسی قرار بگیرد.
*افزایش هزینه‌های تولید دلیل دیگر افزایش قیمت برنج
افزایش هزینه‌های تولید در سال گذشته به بالا رفتن قیمت برنج کمک کرده است.
قاسم علی حسنی دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی اظهار داشت: در سال جاری هزینه‌های کارگری بیش از 200 درصد افزایش یافته، به طوری که مزد روزانه کارگر از 200 هزار تومان به 500 تا 700 هزار تومان رسیده است. به عبارتی مزد روزانه کارگری که تا سال گذشته برای مراحل کاشت و برداشت برنج 200 هزار تومان بود، امسال به حداقل 500 هزار تومان افزایش یافته است.
وی گفت: هزینه‌های دیگر از قبیل کود، سم و دیگر نهاده‌ها نیز به شدت افزایش یافته و با توجه به افزایش شدید هزینه‌های جانبی تولید برنج، قیمت برنج ایرانی نیز به شدت افزایش یافته است.
* سود تا 20 هزار تومانی دلالان از فروش یک کیلو برنج
دلالی و واسطه گری از دیگر عوامل موثر در افزایش قیمت برنج است، این افراد قبل از برداشت برنج قراردادهایی با کشاورزان به قیمت‌های نازل می‌بندند و آنها هم به جهت نیاز مالی می‌پذیرند، علاوه بر آن پس از برداشت نیز این دلالان بین کشاورزان چنبره زده و محصول آنها را بزخری می‌کنند.
یک شالیکار گیلانی به خبرنگار فارس گفت: برنج هایی که در بازار به قیمت‌های بالای 45 هزار تومان فروخته می‌شود را از کشاورز زیر 30 هزار تومان خریداری می‌کنند.
*ممنوعیت واردات دیگر عامل افزایش قیمت برنج
منع واردات 4 ماهه برنج همه ساله از اول مرداد در کشور اجرا می‌شود، اما امسال به دلیل کاهش تولید و واردات، ممنوعیت واردات تاثیر زیادی بر قیمت بازار گذاشته است از سوی دیگر برنج‌هایی که وارد شده و به گمرک رسیده‌اند، به زمان ممنوعیت واردات خورده‌اند که از گمرک ترخیص نمی‌شود.
دبیر انجمن واردکنندگان برنج با بیان اینکه کاهش تولید و ممنوعیت واردات دو عامل اصلی گرانی برنج در بازار است، گفت: 70 هزار تن برنج در گمرک کشور رسوب کرده و در انتظار تعیین تکلیف از سوی وزارت جهاد کشاورزی است.
مسیح کشاورز در گفت‌و گو با خبرنگار فارس گفت: تولید برنج در سال جاری به گفته برخی مسئولان 18 تا 30 درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر میزان واردات نیز در سال جاری 65 درصد افت کرده و به افزایش قیمت در بازار منجر شده است.
کشاورز افزود: متأسفانه تولید برنج در داخل آمار دقیقی ندارد، اما به اذعان برخی مسئولان به دلیل خشکسالی، تولید برنج 18 درصد کم شده است. برخی هم می‌گویند آسیب‌دیدگی از سیل نیز بیشتر بوده و کاهش تولید تا 30 درصد هم می‌رسد.
وی به کاهش واردات هم اشاره کرد و گفت: میزان واردات برنج در سال 99 تا 50 درصد و در سال جاری تا 65 درصد افت داشته است.
دبیر انجمن واردکنندگان برنج در عین حال تأکید کرد: واردات برنج به کشور نیز از 31 تیرماه به مدت چهارماه ممنوع است و 70 هزار تن برنج در گمرک کشور رسوب کرده و ترخیص نمی شود.
*تزریق قطره چکانی برنج به بازار
در این میان وزیر جهاد کشاورزی دستور داده است تا شرکت بازرگانی دولتی 100 هزار تن از محل ذخایر احتیاطی، برنج به بازار تزریق کند که از نظر کارشناسان این میزان نمی تواند در بازار تاثیر گذار باشد.
دبیر انجمن واردکنندگان برنج گفت: وزیر جهاد کشاورزی به شرکت بازرگانی دولتی دستور داده که از محل ذخایر احتیاطی کشور 100 هزار تن برنج به بازار تزریق کند، اما از نظر کارشناسی، این راهکار نیست و اصلاً این میزان برنج نمی‌تواند در قیمت بازار تأثیرگذار باشد، چرا که تزریق مستمر به بازار می‌تواند التهاب قیمت را بگیرد و شرکت بازرگانی دولتی این میزان ذخیره را ندارد.
کشاورز همچنین گفت: امسال بخش خصوصی 200 تا 250 هزار تن واردات انجام داده و حدود 200 هزار تن هم شرکت بازرگانی دولتی وارد کرده است و این در حالی است که سالانه یک تا یک‌ونیم میلیون تن واردات برنج انجام می‌شد.
بنابراین دولت برای جلوگیری از نوسان قیمت در بازار باید بر اساس آمار دقیق از تولید و مصرف، واردات برنج را قبل از اول مرداد یا زمان شروع ممنوعیت واردات، انجام می داد و کمبود بازار را با و واردات جبران می‌کرد.البته وزیر جهاد کشاورزی قول داده است که کمبود برنج داخلی را با عرضه از سوی شرکت بازرگانی دولتی جبران کند.