آنچه این روزها و در برهه‌ای از زمـان کـــه تـــحریم‌های تسلیحاتی ایران لغو شده است بسیار تکرار می‌شود این است که برجام چه دستاوردهایی برای کشور داشته است. در وهله اول ایران پیش از انعقاد برجام، موضوع چندین قطعنامه تحریمی شورای امنیت ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد بود، قطعنامه‌های تحریمی که نه‌‌تنها توسط چین و روسیه وتو نشدند، بلکه رای مثبت این کشورها را دریافت کردند اما پس از انعقاد برجام و متعاقب آن تصویب قطعنامه 2231 شورای امنیت، تمامی تحریم‌های ملل متحد علیه ایران، به یک‌باره خاتمه پیدا کردند که این خود امری کم‌سابقه در نظام ملل متحد به شمار می‌رفت. با وجود این در سال 2018، ایالات‌متحده به‌صورت یک‌جانبه از برجام خارج شد و به صورت غیرقانونی تمام تحریم‌های خود علیه ایران را بازگرداند. در این برهه از تاریخ شاهد آن هستیم که برای اولین‌بار، یک عضو دائم شورای امنیت ملل متحد، یعنی ایالات‌متحده آمریکا، خود ناقض قطعنامه شورای امنیت بوده و اقدامات غیرقانونی آمریکا و نقض‌های فاحش این کشور بر رویه‌های بعدی شورای امنیت تاثیر داشته و شورای امنیت تاکنون توانسته جلوی اقدامات غیرقانونی و قلدرمآبانه این کشور مقاومت کند. آنچه این روزها نیز موجب نگرانی شده این است که آیا ایالات‌متحده که نتوانسته در عرصه حقوقی مانع لغو تحریم‌های تسلیحاتی شود آیا در میدان عمل به مانع‌تراشی برای ایران خواهد پرداخت یا در این عرصه نیز همانند شورای امنیت در جهان تنها خواهد ماند. در راستای بررسی این مساله «آرمان ملی» گفت‌وگویی با محسن جلیلوند، کارشناس روابط بین‌الملل داشته است که در متن آن را می‌خوانید.

تقابل ایـــران و ایــالات‌متحده پس از لغو تحریم‌های تسلیحاتی چگونه خواهد بود و آیا شاهد کارشکنی آمریکا در این عرصه خواهیم بود؟

ایالات‌متحده بارها عنوان کرده است که با ایران پس از لغو تحریم‌های تسلیحاتی مقابله خواهد کرد و چندین مرتبه هم ایران را تهدید کرده و هم سایر کشورها را از معامله تسلیحاتی با ایران برحذر داشته است. آنها در آخرین تهدید عنوان کردند که هر کسی که از ایران تسلیحات خریداری کند یا به ایران اسلحه بفروشد با تحریم‌های ثانویه تنبیه خواهد شد. ایران غالبا با ارکان دولتی در عرصه تسلیحات همکاری می‌کند و هدف تحریم‌های آمریکا بیشتر شرکت‌های خصوصی است و شاید در این عرصه نتواند دولت‌های چین و روسیه را خیلی تحت فشار قرار دهد. در عرصه فروش اسلحه ایران مشتریان خاص خود را دارد و کشورهایی وجود دارند که خواهان خرید برخی از تسلیحات منحصربه‌فرد ایران هستند. نکته قابل توجه این است که پس از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران می‌تواند بدون مجازات شدن به کشورهای نزدیک به خود اسلحه بفروشد. در عرصه سیاسی ایران به یک موفقیت رسیده است و این موفقیت بعید به نظر می‌رسد در عرصه امنیتی مختل شود. ایران به علت مشکلات اقتصادی که دارد نمی‌تواند تسلیحات سنگین و گران‌قیمت را خریداری کند و این شاید یکی از عللی باشد که منجر به فروکش کردن تنش‌ها حول محور لغو تحریم‌های تسلیحاتی شود. امروزه برای خرید جنگنده‌های پیشرفته‌تر از آنچه ایران در اختیار دارد به چندین میلیارد دلار بودجه نیاز است و یک پروسه زمان‌بر نیز خواهد بود.

ایالات‌متحده و هم‌پیمانانش می‌توانند مانع تجارت تسلیحاتی ایران شوند؟

از نظر حقوقی هیچ کشوری از امروز نمی‌تواند مانع معاملات تسلیحاتی ایران شود. هر کشوری که بخواهد در این عرصه برای ایران مانع‌تراشی کند مرتکب یک اقدام غیرقانونی شده است. از نظر سیاسی نیز کشورهای مختلف تهدیدات ایالات‌متحده را نپذیرفته‌اند اما شاید در راستای ایجاد تنش ایالات‌متحده در این عرصه مانع ایران شود. برای مثال، اگر ایران بخواهد با ونزوئلا وارد معامله تسلیحاتی شود احتمال دارد ایالات‌متحده در این عرصه مانع‌تراشی کند و برای محموله‌های ایران در آب‌های بین‌المللی مزاحمت‌هایی ایجاد کند.

آیــا لغو تحریم‌های تسلیحاتی می‌تواند یک نقطه عطف در راســـتای احیــای سایر بندهای برجام شود؟

مشکل اصلی ایران در برجام با ترامپ و دولت او است. این ترامپ است که امروز در عرصه برجام کارشکنی می‌کند و اقدامات مثبت سایر کشورها را نیز خنثی می‌کند. ترامپ امروز به هر شکلی به دنبال از بین بردن برجام است و در همین راستا امروز با لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران مخالفت می‌کند زیرا آن را به عنوان یک تهدید برای خود می‌داند و بر این باور است که شاید با این مورد بار دیگر برجام زنده شود، به همین علت باز هم مانع‌تراشی خواهد کرد. در این میان بایدن اگر به ریاست‌جمهوری برسد قطعا به برجام بازخواهد گشت و آن را حفظ خواهد کرد. چالش اصلی در این میان آن است که جو بایدن در خصوص نحوه سیاست‌هایش پس از بازگشت به برجام شفاف‌سازی نمی‌کند و نمی‌گوید چگونه با ایران در آن عرصه تعامل خواهد کرد. این نکته بسیار مهمی است. بایدن به برجام بازخواهد گشت اما برجام او با برجام اوباما متفاوت است. بایدن زمانی که به برجام بازگردد مسائلی همچون حقوق بشر را نیز مطرح خواهد کرد و به صورت یکشبه مساله ایران با آمریکا با روی کار آمدن بایدن حل نخواهد شد. باید توجه کرد که با روی کار آمدن جو بایدن به علت اینکه ایران تاکید دارد صرفا از کانال برجام با آمریکا مذاکره می‌کند این امر تسهیل خواهد شد؛ مقوله‌ای که اگر مجددا ترامپ رئیس‌جمهور شود شاید سخت‌تر باشد و نتوان به این سادگی مذاکره و میانجی برقرار کرد. مذاکره ایران با بایدن پس از بازگشت او به برجام بلندمدت خواهد بود و در آن بده‌بستان‌های زیادی انجام خواهد شد و شاید از این طریق برخی از مشکلات حل شود اما به چندین دیدار در قالب 1+5 نیاز است.

منبع: آرمان ملی