در هفته‌های گذشته، رئیس‌جمهوری به بانک مرکزی دستور داد که منابع لازم برای خرید واکسن تهیه شود. حال رئیس‌کل در یک بیانیه رسمی، چالش‌های خرید واکسن را تشریح کرد. همتی ضمن تایید اثرپذیری محدودیت‌های تحریمی بر معاملات دارو تاکید کرد که «خرید واکسن کرونا» به‌دلیل تحریم‌های غیرانسانی دولت آمریکا و ضرورت اخذ مجوز اوفک، با مانع روبه‌رو شده و بانک مرکزی نتوانسته است از منابع مسدودی ایران برای تهیه واکسن بهره ببرد. رئیس‌کل بانک مرکزی در بخش دیگر، خبر داد که انتقال پول از مسیرهای دیگر پیگیری شده و خرید واکسن از دیگر کشورها در دستور کار قرار گرفته است.
 
رئیس کل بانک مرکزی در یک بیانیه‌  رسمی، موانع خرید واکسن را تشریح کرد. به گفته او موانعی که به‌دنبال تحریم‌های آمریکا بر سر راه پرداخت مالی این واکسن قرار گرفته است؛ باعث شده کشور نتواند از سویی از دارایی‌های مسدودشده برای این امر استفاده کند و از سوی دیگر همچنین نتواند در زمینه تهیه واکسن پرداختی داشته باشد. ضرورت اخذ مجوز از اوفک سبب شده دولت نتواند در زمینه انتقال دارایی‌های مسدود در سایر کشورها توفیقی حاصل کند و همچنین موانع موجود بر سر راه پیش‌خرید واکسن از کواکس به‌دنبال تحریم، ایران را از پیش‌خرید این واکسن باز داشته است. او در ادامه بیان کرد گرچه درحال‌حاضر با وجود تحریم‌ها این امکان وجود ندارد ولی این نهاد پولی و مالی به‌دنبال راهکار دیگری در این زمینه است.

اثر تحریم‌ها بر خرید و فروش دارو
رئیس‌کل بانک‌مرکزی در یادداشت خود توضیحاتی در مورد واکسن کرونا و تلاش‌های این نهاد پولی و مالی برای انتقال پول در این باره ارائه کرد. او در این مورد بیان کرد: «برخی افراد نادانسته یا مغرضانه، سعی در تطهیر اقدامات غیرانسانی آمریکا در تحریم ایران دارند و تنها به ادعای دروغین آمریکا بر عدم محدودیت بر معاملات دارو تاکید می‌کنند، برای ثبت در حافظه تاریخی می‌گویم که اعلام خبر مربوط به توزیع واکسن کرونا توسط برخی کشور‌های همسایه بین مردمشان تلخ‌ترین پاسخ به این عده از افراد است.» همتی با اعلام خبر توزیع واکسن در کشورهای دیگر، از تاثیر تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که به‌دنبال دارد بر معاملات داروی کشور سخن گفت.

خرید واکسن کرونا
چندی پیش روحانی برای تامین واکسن کرونا به رئیس‌کل بانک‌مرکزی دستور داده بود براساس درخواست وزارت بهداشت پول تامین واکسن در داخل و خرید از خارج کشور را فراهم کند تا کشور در زمان مناسب به واکسن مورد تایید و دُز مورد نیاز برسد. همتی در پاسخ به این گفته رئیس‌جمهور بیان کرد که منابع مالی این امر تهیه شده است اما به دلیل مشکلات و موانع موجود بر سر راه انتقال پول، درحال‌حاضر این امکان وجود ندارد. نمکی وزیر بهداشت، چندی پیش موضوع پیش‌خرید واکسن کرونا از کواکس (COVAX) را رسانه‌ای کرد. کواکس، برنامه جهانی است که طی آن 76 کشور با درآمد متوسط و بالای جهان متعهد شده‌اند تا به یک برنامه جهانی واکسن کرونا با هدایت سازمان بهداشت جهانی ملحق شوند، هدف از این برنامه کمک به خرید و توزیع عادلانه واکسن کرونا و همچنین بازداشتن دولت‌های کشورها از احتکار واکسن کرونا و در اولویت قرار دادن واکسیناسیون افرادی است که در هر کشور، در خطر بیشتری قرار دارند. این برنامه یک سیاست بیمه ارزشمند برای همه کشورها است تا دسترسی مطمئن و ایمن واکسن کرونا بعد از تهیه و تایید آن تضمین شود. همچنین براساس این طرح، کشورهای مذکور به‌طور اصولی توافق کرده‌اند که واکسن کرونا را از طریق این مرکز برای مردم کشورهایشان فراهم کنند.

همتی در این راستا در یادداشت خود گفته است از آنجا که خرید واکسن کرونا از کواکس باید ازمسیر رسمی سازمان بهداشت جهانی انجام گیرد؛ تاکنون هر روشی که برای پرداخت و انتقال ارز مورد نیاز استفاده شده به دلیل تحریم غیرانسانی دولت آمریکا و ضرورت اخذ مجوز از اوفک، با مانع مواجه شده است. OFAC  مخفف دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا و زیرمجموعه‌ای از اداره کل خزانه‌داری فدرال آمریکا است. این دفتر لیستی از نام کشورها، افراد و بانک‌ها و شرکت‌های ممنوعه یا محکوم شده دارد که به‌طور دائم تغییر می‌کند. طبق اجازه‌نامه کتبی اوفک، برای معاملات و ارسال دریافت‌های 10 هزار دلار به بالا، یا پول‌های کمتر اما دفعات مکرر، باید از این اداره مجوز دریافت شود.

مسدود شدن تامین پول واکسن از مسیر U-turn
بسیاری از افراد این احتمال را قوی می‌دانستند که بودجه واکسن از محل دارایی‌های مسدود شده ایران در کره‌جنوبی تامین شود. همتی در این مورد در بخش دیگری از گزارش خود اشاره کرد: «کره‌جنوبی بابت انتقال پول از مسیر U-turn دلار برای خریدهای بشردوستانه، نتوانست تضمینی برای عدم مصادره پول بانک‌مرکزی ایران توسط دولت آمریکا در هنگام انتقال بدهد.» با بیان این سخنان از زبان رئیس‌کل بانک‌مرکزی، مشخص می‌شود که این مسیر انتقال پول برای خرید واکسن نیز با مشکل مواجه شده است. تا قبل از سال 2008 بانک‌های ایرانی با واسطه بانک‌های خارجی نظیر بانک‌های سوئیسی، از چرخه دلار استفاده می‌کردند. این نوع همکاری در نظام بانکی با عنوان «U-Turn» شناخته می‌شود. به عبارت دیگر بانک‌های ایرانی بدون داشتن ارتباط مستقیم با سیستم بانکی آمریکا و با استفاده از بانک‌های دیگر از خدمات دلاری بهره می‌بردند. اما از نوامبر 2008 این مقررات تغییر کرد و براساس مصوبه وزارت خزانه‌داری آمریکا استفاده بانک‌های ایرانی از خدمت مذکور ممنوع شد. اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا طی یک فدرال رجیستر که در تاریخ 10 نوامبر 2008 منتشر شد، اعلام کرد مقررات قبلی مربوط به تراکنش‌های مالی ایرانی اصلاح شده و در نتیجه اختیارات قبلی مبنی بر اجازه استفاده از چرخه دلار لغو شده است. لغو استفاده از چرخه دلار محدودیت‌های بالایی را برای کشور در زمینه تبادلات خارجی ایجاد کرده است.

بن‌بست وام صندوق بین‌المللی پول
به گفته همتی در ادامه کارشکنی‌های آمریکا  در کمک به ایران در زمینه تهیه دارو و اقلام پزشکی، این‌بار صندوق بین‌المللی پول به‌دنبال فشار و تهدید ایالات‌متحده آمریکا و با وجود تایید حق قانونی ایران و همچنین نبود هیچ‌گونه مانع اقتصادی یا حقوقی در این راستا، حتی جرات مطرح کردن موضوع وام بشردوستانه ایران برای تهیه واکسن و مقابله با کرونا را در هیات‌مدیره صندوق پیدا نکرد. این موضوع نشان می‌دهد ایران در پرونده وام‌گیری از صندوق بین‌المللی پول به بن‌بست خورده که نشان از کارشکنی در فرآیند گرفتن وام بشردوستانه برای ایران دارد.

همتی در ادامه این بخش از سخنان خود خبر امیدوارکننده‌ای را در زمینه انتقال پول بیان کرد. به گفته همتی با وجود موانع موجود بر سر راه انتقال پول، این موضوع از مسیرهای دیگر تحت پیگیری است که با همکاری و اقدام به موقع دستگاه‌های ذی‌ربط به نتیجه خواهد رسید. همچنین در ادامه او اشاره کرد که خرید واکسن از دیگر کشورها نیز در دستور کار همکاران وزارت بهداشت قرار دارد که اخبار به‌دست آمده در خصوص تولید داخلی واکسن کرونا نیز امیدوارکننده است.

زمان و ملاک خرید واکسن
همچنین روز گذشته، سخنگوی سازمان غذا و دارو، درخصوص زمان خرید واکسن کرونا بیان کرد که به جز واکسن یکی، دو شرکت خارجی که هزینه نگهداری بالایی و اثربخشی کمی هم دارند، هر زمان واکسن کرونای تولید کشور‌های مختلف به تایید سازمان بهداشت جهانی رسیده باشد از طریق اتحادیه کواکس این واکسن قابل خریداری است. همچنین او در ادامه افزود که به‌رغم آنکه هنوز برای هیچ واکسنی تاییدیه نهایی صادر نشده است اما برخی کشورهای تولید‌کننده در این زمینه تاییدیه اضطراری دارند که پیش‌بینی می‌شود صدور مجوز اضطراری آنها تا پایان سال میلادی جاری این موضوع طول بکشد. گفته‌های جهانپور نشان می‌دهد که تا پایان سال شمسی جاری به احتمال بالا واکسن کرونا در دسترس داشته باشد.

او در ادامه بیان کرد که برای وزارت بهداشت واکسن ساخت هند، چین، کشور‌های اروپایی، روسیه یا کوبا فرقی ندارند بلکه ملاک تایید آن از طرف نهاد‌های بین‌المللی ذی‌صلاح همچون سازمان بهداشت جهانی، نوع فناوری و اثربخشی آن است و وزارت بهداشت به همه آنها به‌عنوان فرصت خرید نگاه می‌کند. همچنین این مقام مسوول با اشاره به اینکه با برخی تولیدکنندگان خارجی مذاکرات اولیه انجام شده است، تاکید کرد که ما بخشی از واکسن کرونای موردنیاز کشور را از خارج خریداری خواهیم کرد، اما باید توجه داشت که با توجه به‌دست آورد‌های محققان داخلی در تولید واکسن کرونا بخش دیگر نیاز کشور از طریق تولید داخل تامین می‌شود.

هزار میلیارد تومان برای خرید واکسن
روز گذشته مژگان خانلو، نیز از در نظر گرفتن هزار میلیارد تومان منابع برای واکسن کرونا در بودجه خبر  داد. خانلو با مقایسه برنامه مالی یک‌ساله بخش سلامت در سال 1400 نسبت به بودجه امسال گفت: دولت در بخش اعتبارات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رشد 138 درصدی را در بودجه سال آینده نسبت به امسال پیشنهاد کرده و براین اساس اعتبار این وزارتخانه از 32 هزار میلیارد تومان به 77 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. وی با اشاره به اهمیت تامین دارو و واکسن در این دوران گفت: اعتبارات مورد نیاز برای تامین دارو، واکسن و شیرخشک از 2 هزار و 282 میلیارد تومان به 3 هزار و 685 میلیارد تومان افزایش یافته است (رشد 61 درصدی). همچنین به‌دلیل اهمیت و ضرورت تامین واکسن کرونا، مبلغ یک هزار میلیارد تومان برای این موضوع در بودجه 1400 پیش‌بینی شده است.

حل قسمتی از مشکلات تامین مالی واکسن
علاوه بر این، سخنگوی وزارت امورخارجه، در بخشی از سخنان خود پیرامون مشکلات پرداخت پول واکسن کرونا بیان کرد که ایران عضو کنسرسیوم کواکس است که سازمان بهداشت جهانی آن را برای توزیع واکسن کرونا ایجاد کرده است. او همچنین عنوان کرد که در زمینه تامین منابع واکسن، مشکلاتی برای پرداخت پول آن داشتیم که قسمتی از آن حل شده و امیدواریم طی روزهای آینده قسمت‌های دیگر نیز حل شود. همچنین در این زمینه با دیگر کشورها نیز در تعامل و رایزنی هستیم و امیدواریم هر چه زودتر شرکت‌هایی که در این زمینه مشغول تحقیق و بررسی هستند خبرهای خوشی را اعلام کنند. همچنین او در ادامه افزود مهم‌ترین خبر خوش در زمینه تولید واکسن را باید شرکت‌های واکسن‌سازی بدهند که متاسفانه تاکنون این موضوع نهایی و محقق نشده است. البته برخی از شرکت‌ها از جمله شرکت‌های چینی در این زمینه موفقیت‌های بالایی داشتند و آزمایش‌های خوبی را انجام داده‌اند. خطیب‌زاده در ارتباط با این کشورهای سازنده بیان کرد که کشورهایی که زیرنظر سازمان بهداشت جهانی در راستای تولید واکسن اقدام کرده‌اند از جمله شرکت‌های چینی و دیگر شرکت‌های مختلفی که زیرنظر این سازمان در دیگر نقاط جهان قرار دارند مخاطب همکاری ما هستند و وقتی که آنها به نتایج قابل قبولی برسند و سازمان بهداشت جهانی نیز نتایج آنها را تایید کند و سیستم بهداشتی خود ما نیز آن را تایید کند وارد کار جدی‌تر در این زمینه می‌شویم.

منبع: دنیای اقتصاد