دو سال و هشت ماه پس از تصمیم جنجالی اعلام نرخ 4200 تومانی برای دلار توسط اسحاق جهانگیری و در شرایطی که نرخ دلار حدود دو ماهی می‌شود که در کانال 25 هزار تومانی جا خوش کرده، حسن روحانی رییس‌جمهور از برنامه دولت برای رساندن نرخ ارز در سال آینده به 11هزار تومان خبر داده است. او هفته گذشته گفت: «یکی از مسائل بسیار مهم در بودجه اصلاح نرخ ارز بود و ما در این بودجه اعلام کردیم قیمت امروز ارز کاهش خواهد یافت و این یکی از پیام‌های مهم بودجه ما است و این یعنی ارزش پول ملی. یکی از اهداف ما ارزش پول ملی است و لذا ارز را برمبنای 11 هزار و 500 تومان مدنظر قرار داده‌ایم. این پیام را دنیا دریافت کند که شرایط تولید و فروش نفت ایران در سال آینده با دو سال قبل متفاوت خواهد بود. سال آینده قدرت تولید دو میلیون و 300 هزار بشکه در روز را خواهیم داشت و قدرت فروش آن را هم داریم یعنی تولید می‌کنیم و خواهیم  فروخت.»

با اینکه پس از انتشار این خبر، هیچ کارشناس اقتصادی، نسبت به تایید یا رد صحبت‌های آقای رییس‌جمهور اظهارنظری نکرده، ‌اما سکوت تیم اقتصادی دولت پس از این اظهارات نیز در جای خود قابل تامل است. البته برخی کارشناسان این‌گونه تعبیر کردند که دولت ارز را در سال 1400 ارزان‌تر تصور می‌کند و برمبنای همین پیش‌بینی هم نرخ دلار را در محدوده 11 هزار تومان درنظر گرفته است. اما در حال حاضر این سوال مطرح است که اگر دولت بدون رفع تحریم‌ها می‌توانست و می‌تواند 2 میلیون و 300 هزار بشکه نفت بفروشد، چرا از سال 98 تاکنون به این سطح از تولید و صادرات نفت نرسیده است؟ شاید به همین دلیل است که در این باره گمانه‌زنی می‌شود خوش‌بینی مفرط به رفع تحریم و فروش نفت در سطح 2 میلیون و 300 هزار بشکه منجر به تعیین نرخ ارز در محدود 11هزار تومان شده است. البته  برخی کارشناسان اقتصادی هم هستند که این اقدام دولت را در جهت کاهش رانت ارزی ارزیابی می‌کنند و معتقدند دولت طی دو سال گذشته با وجود تزریق ارز مرجع در مهار افزایش قیمت کالاهای اساسی توفیق چندانی نداشته و به همین دلیل نرخ تورم نیز سرعت گرفته است.

دلار در بازار آزاد چند؟
همین امروز  (دیروز) که این گزارش نوشته می‌شود، نرخ فروش دلار در بازار غیررسمی ارز 25 هزار و 700 تومان و قیمت خرید دلار نیز با اختلاف 1000 تومانی نسبت به قیمت فروش، 24 هزار و 700 تومان است. پس از رسیدن نرخ دلار به کانال‌های بالاتر از 30 هزار تومان و همزمان با اعلام نتایج اولیه انتخابات امریکا، رویکرد خوش‌بینانه‌ای در بازار ارز به وجود آمد و قیمت‌ها ریزش کرد، اما با وجود افت قیمت دلار تا کانال 24 هزار تومان، ‌بار دیگر و با فروکش کردن هیجانات اولیه، نرخ دلار به کانال‌های بالاتر صعود کرد و حالا یک ماه است در کانال 25 هزار تومان مانده و گاهی به واسطه اخبار ضد و نقیض سیاسی و دیپلماسی، با نوساناتی همراه است. با این حال، به واسطه «چسبندگی قیمت» بالایی که دارد؛ شرایط برای نزولی شدن نرخ دلار فراهم نشده است. 
وحید شقاقی‌شهری، رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی در مورد نرخ دلار در سال 1400 معتقد است: در خوشبینانه‌ترین حالت و بازگشایی‌های اقتصادی نرخ دلار زیر 20 هزار تومان نخواهد شد و حول این رقم در نوسان خواهد بود. او با اشاره به وضعیت نرخ دلار در ایران به «اعتماد» گفت: نزدیک به 70درصد هزینه‌های تولیدی در کشور به نرخ ارز وابسته است و یکی از آسیب‌های جدی اقتصاد ایران این  است که حجم عظیمی از مواد اولیه، مواد واسطه‌ای و قطعات ماشین‌آلات با نرخ ارز محاسبه می‌شوند.
این اقتصاددان با بیان اینکه به‌رغم کلیه تلاش‌ها هنوز هم محاسبات همه کالاها با نرخ دلار صورت می‌گیرد، خاطرنشان کرد: آنچه در میان اذهان عمومی به رسمیت شناخته می‌شود قیمت دلار است و زمانی که ارزبری و هزینه‌های تولیدی افزایش یا کاهش پیدا می‌کند روی قیمت دارایی‌ها و کالا و خدمات نیز تاثیر مستقیم می‌گذارد.

در سال 1400 چه عواملی بر نرخ دلار اثرگذارند؟
رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه نرخ‌گذاری دلار برای سال 1400 تابع چندین عامل است که اگر رخ دهد قیمت دلار هم افت خواهد کرد، تصریح کرد: موضوعاتی از قبیل میزان بدهی‌های خارجی، شکاف تورم داخل و خارج از کشور، ناترازی ارزی، کسری‌های تجاری غیرنفتی، میزان قاچاق کالا و میزان واردات از مبادی غیررسمی، انتظارات تورمی و نااطمینانی از وضعیت اقتصادی پیش رو، افزایش صادرات نفت و درآمدهای ارزی از این بخش از جمله مواردی هستند که در شرایط تحریمی کشور قیمت دلار و سایر ارزها را مشخص می‌کند.
شقاقی‌شهری با اشاره به منابع بلوکه شده ایران در سایر کشورها افزود: براساس برآوردهای دولت بخشی از منابع ارزی ایران که در کشورهای ژاپن و کره‌جنوبی قرار دارد و حدود 20 میلیارد دلار پیش‌بینی می‌شود آزاد خواهد شد که همین موضوع می‌تواند روی قیمت ارز تاثیرگذار باشد.
این اقتصاددان همچنین به موضوع صادرات نفت اشاره کرد و گفت: ابتدا دولت در لایحه بودجه سال 1400 که به مجلس ارایه شد، سقف رقم صادرات نفت را 3/‌2 میلیون بشکه در روز محاسبه کرد که البته محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه در توضیحاتی آن را حداکثر فروش عنوان و رقم حداقلی را یک میلیون بشکه در روز اعلام کرد اما قیمت پیش‌بینی‌شده برای نفت در سال 1400 حدود 40 دلار بر بشکه است، اما در مورد حجم فروش نفت همچنان تردیدهایی وجود دارد.

دو سناریوی مهم  در کاهش نرخ دلار کدامند؟
شقاقی‌شهری ادامه داد: بر پایه دو سناریوی مهم یعنی (پیش‌بینی رشد صادرات نفت در سال آینده و آزادسازی بخشی از منابع بلوکه شده ایران) قیمت دلار در سال آینده روندی کاهشی خواهد داشت و در محدوده 20 هزار تومان خواهد بود.
رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی درخصوص نرخ تسعیر ارز در سال 1400 نیز خاطرنشان کرد: قیمت 11 هزار و 500 تومانی که رییس‌جمهور هم به آن اشاره کرده در مورد نرخ تسعیر ارز بوده که در اثر تغییرات نرخ ارز، به‌ وسیله سیستم حسابداری کشف و بررسی می‌شود و معمولا نرخ ارز نیمایی به نرخ دلار در بازار آزاد نزدیک‌تر است.
شقاقی‌شهری پیش‌بینی کرد در صورتی که حجم بیشتری از منابع بلوکه شده ایران آزاد شود قیمت ارز ممکن است به حوالی 20 هزار تومان هم برسد اما بعید به نظر می‌رسد این نرخ 11 هزار تومان شود.
براساس پیش‌بینی‌ها اگر هر بشکه نفت به قیمت 40 دلار به فروش برسد، درآمدی بیش از 199 هزار میلیارد تومان از طریق فروش 3/‌2 میلیون بشکه نفت در روز طی سال 1400 حاصل خواهد شد. رساندن نرخ ارز به 11 هزار تومان به معنای کاهش بیش از 57درصدی نرخ ارز است. بازگشت به نرخ ارز 11 هزار تومانی بدون هیچ‌گونه اصلاحات ساختاری و اصلاح سیاست‌های پولی، مالی و تجاری به معنای بازگشت به مسیر غلط قبلی است. مسیری که اقتصاد کشور را با تزریق درآمدهای نفتی به سمت تشویق واردات بیشتر و تضعیف تولید ملی پیش می‌برد. در اقتصاد ایران که همین الان تورم‌های بالای 40درصد را تجربه می‌کند و رشد نقدینگی هر ماه در آن یک رکورد جدید به ثبت می‌رساند؛ حفظ «ارزش پول ملی» و رساندن نرخ دلار به 11 هزار تومان، «رویا»ی بزرگی است که چشم‌انداز کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدتی از تحقق آن به چشم  نمی‌خورد.

منبع: اعتماد