۱۳۹۹/۱۱/۱۳ - ۱ : ۷
طبقه به طبقه با مصائب آپارتمان‌نشینی
طبقه به طبقه با مصائب آپارتمان‌نشینی
مرضیه ثمره حسینی/ از دهه40 که روند مدرن‌سازی ایران شتاب گرفت، شمار زیادی از ساکنان روستاها در سودای کار، رفاه و تحصیل به شهرها آمدند و به‌دلیل کمبود و گرانی زمین، ساکن آپارتمان‌هایی در طبقات مختلف شدند. رفته‌رفته در پی تراکم جمعیت، آپارتمان‌نشینی در پایتخت رونق یافت و امروز بیش از 87درصد منازل مسکونی در تهران را واحدهای آپارتمانی تشکیل می‌دهند. آپارتمان‌نشینی به‌عنوان سبک جدیدی از زندگی، نوع جدیدی از روابط را شکل داد و به‌مرور بنا به عللی چون تنوع و تضاد فرهنگی، سبک‌ها و آداب و رسوم مختلف زندگی، ضعف در روابط صحیح اجتماعی، محدودیت در فضا و زیربنا و مهم‌تر از همه ناآشنایی با حقوق و تکالیف همجواری، تنش‌هایی در میان ساکنان آپارتمان‌ها به‌وجود آمد و با گذشت حدود 50سال، هنوز ما به فرهنگ آپارتمان‌نشینی پایبند نشده‌ایم و مشکلات آپارتمان‌نشینان کم نشده است.
طرح سنجش فرهنگ آپارتمان‌نشینی در تهران
به‌منظور بررسی موانع و راهکارهای ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) به سفارش دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، طرح سنجش وضعیت فرهنگ آپارتمان‌نشینی در شهر تهران را با روش پیمایشی در محورهایی ازجمله بررسی مهم‌ترین مشکلات در آپارتمان‌نشینی، ارزیابی اطلاع آپارتمان‌نشینان از قوانین آپارتمان‌نشینی، بررسی نحوه برگزاری جلسات رسیدگی به امور ساختمان، ارتباط ساکنان آپارتمان با همسایه‌ها و بررسی آموزش اصول صحیح فرهنگ آپارتمان‌نشینی مورد مطالعه قرار داده است.
مشکلاتی که تمامی ندارد
بخش نخست طرح سنجش وضعیت فرهنگ آپارتمان‌نشینی در تهران، بررسی مهم‌ترین مشکلات آپارتمان‌نشینان است؛ مشکلاتی که از همان ابتدا به‌همراه این شیوه نوین زندگی بروز کرد و با گذر زمان تغییر شکل نداده است. همچنان صحبت‌کردن با صدای بلند، پذیرش مهمان در تعداد زیاد، سروصدای کودکان و رفت‌وآمد در هر زمان از شبانه‌روز محل اختلاف همسایگان است و پرداخت‌نکردن شارژ، استفاده خصوصی از مشاعات و اختلاف بر سر تعمیرات و بازسازی ساختمان به اختلافات دامن می‌زند. در طرح نظرسنجی ایسپا، ناآگاهی همسایه‌ها از قوانین آپارتمان‌نشینی در رأس مشکلات آمده است و میانگین 34درصد از شرکت‌کنندگان از این موضوع گلایه داشته‌اند. نکته جالب اینکه وقتی از پاسخگویان پرسیده شده که از قوانین آپارتمان‌نشینی اطلاع دارند یا خیر؟ 86.6 درصد از آنها اعلام کرده‌اند اطلاع دارند!
قانون مربوط به آپارتمان‌نشینی با نام قانون تملک آپارتمان‌ها در سال43 در 11ماده نوشته شد. درواقع از همان دهه40 که آپارتمان‌نشینی رونق گرفت، قانونگذاران به فکر رفع تنش و ایجاد آرامش و برقراری روابط صحیح و به دور از چالش بین ساکنان افتادند. در سال‌های51، 58، 59 و 61 اصلاحات و الحاقاتی به قانون مذکور اضافه شد و نسخه نهایی در 15ماده به تصویب رسید. طبق قانون تملک آپارتمان‌ها، حقوق شهروندی یکسانی برای همه ساکنان آپارتمان درنظر گرفته شده، اما نکته‌ای که مورد تأکید حقوق‌دانان است این است که این قانونِ نوشته‌شده در 50سال قبل، با وجود محاسنی که دارد، با ضعف‌ها و تناقضات قانونی روبه‌رو است و باید بازنگری و به‌روز شود تا محل رجوع ساکنان ساختمان و عامل کاهش تنش بین همسایگان باشد؛ موضوعی که اهمیت آن در بخش پایانی پژوهش ایسپا هم دیده می‌شود. شهروندان مورد مطالعه معتقدند برخورد قضایی با همسایگان خاطی تا حد زیادی در ایجاد آرامش در ساختمان اثرگذار خواهد بود. از دیگر مشکلاتی که مورد اشاره آپارتمان‌نشینان قرار گرفته است، کشیدن سیگار و انداختن فیتلر آن در راهرو، عدم‌استفاده صحیح از آسانسور، استفاده نامناسب از بالکن، غیرقابل اعتماد‌بودن همسایه‌ها، احساس ناامنی در ساختمان، عوض‌شدن زود به زود همسایه‌ها، مسائل مربوط به نگهداری حیوانات، دخالت همسایه‌ها در زندگی شخصی و استفاده از پوشش نامناسب توسط آقایان یا خانم‌هاست.
ارتباط همسایگی در حد سلام و علیک
در تاریخ اجتماعی ایران، زندگی ایرانیان جدا از زندگی همسایگانشان نبوده و رعایت حق همسایگی از امور پسندیده دارای اولویت به‌شمار می‌رفته. تا بوده همسایه نزدیک‌تر از قوم و خویش بوده و در خاطرات نه چندان دور، خانه‌های وسیعی گوشه ذهن نقش می‌بندد که در هر کنج آن خانواده‌ای زندگی می‌کرد و حیاط و حوض وسط خانه پاتوق همسایگان و مورد استفاده مشترک همه آنها بود. اما آپارتمان‌نشینی که باب شد، مفهوم همسایه تغییر ماهیت و کارکرد داد. با ظهور انقلاب تکنولوژی، روابط انسان‌ها دیگر مثل سابق نشد و در یک سال و چندماهگی کرونا امید ترمیم روابط همسایگی بیش از پیش رنگ باخته است. یافته‌های نظرسنجی ایسپا، محدودشدن مراودات همسایگان با همدیگر را تأیید می‌کند. در این نظرسنجی، جوانان بیشتر از دیگر رده‌های سنی بیان کرده‌اند که فقط وقتی همسایگان خود را ببینند به همدیگر سلام می‌کنند و ارتباط و تعاملی با هم ندارند.
استقبال سرد از جلسات ساختمان
در زمانه‌ای که انسان‌ها هر روز دایره روابطشان را کوچک‌تر می‌کنند و به بهانه تنگی زمان، از یکدیگر فاصله می‌گیرند، شاید جلسات رسیدگی به امور ساختمان فرصت کوتاهی برای دورهم‌جمع‌شدن ساکنان باشد تا ضمن آشنایی و مراوده با یکدیگر، با هماهنگی بیشتری، دغدغه‌های آپارتمان‌نشینی را کمتر کنند، اما گویا کسی نه حوصله و نه وقت حضور در این جلسات را دارد. پاسخ پاسخگویان در طرح نظرسنجی ایسپا به این سؤال که «در ساختمان شما هر چندوقت یک‌بار برای رسیدگی به امور و مشکلات ساختمان جلسه‌ای برگزار می‌شود؟» نشان می‌دهد که در 35درصد از ساختمان‌ها اصلاً جلسه‌ای برگزار نمی‌شود. براساس نتایج به‌دست‌آمده، ساکنان مناطق کمتر توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته بیشتر از مناطق دیگر بیان کرده‌اند که در ساختمان آنها برای رسیدگی به امور و مشکلات ساختمان اصلاً جلسه‌ای برگزار نمی‌شود. در مقابل، ساکنان مناطق توسعه‌یافته و با توسعه متوسط گفته‌اند که جلسات رسیدگی به امور ساختمان در ساختمان محل سکونت آنها به‌صورت ماهانه برگزار می‌شود.
آپارتمان‌نشینی بدون آموزش
در خاتمه طرح بررسی وضعیت آپارتمان‌نشینی در شهر تهران، نظر پاسخگویان در قالب 5پرسش درباره راهکارهای ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی پرسیده شده است. پیش از طرح راهکارهای ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی، از افراد نمونه پرسیده شده است که «آیا تا به حال در مورد اصول صحیح آپارتمان‌نشینی آموزش دیده‌اید؟» پاسخ87.7 درصد آنها «خیر» است. ضعف قانون وجود دارد، روابط نیز که روزبه‌روز کمرنگ‌تر می‌شوند، بخش آموزش فرهنگ آپارتمان‌نشینی نیز جای کار بسیاری دارد! با این وضع چه راهکارهایی برای تقویت فرهنگ آپارتمان‌نشینی وجود دارد؟
نخستین راهکاری که به‌منظور ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی مورد سؤال قرار گرفته این است که آموزش اصول این فرهنگ به کودکان در مدارس تا چه حد می‌تواند در ارتقای وضعیت آپارتمان‌نشینی مردم مؤثر باشد؟ 81.2 درصد از پاسخگویان معتقدند به میزان زیادی مؤثر خواهد بود.
راهکار دوم، تأثیر ارائه برنامه‌های آموزشی از تلویزیون است. 68.1 درصد پاسخگویان که بیشتر زنان و افراد 50سال و بالاتر هستند، به این راهکار نظر مثبت داشته‌اند.
موافقان راهکار سوم که برگزاری کلاس و دوره‌های آموزشی در سرای محله، فرهنگسرا، انجمن‌ها، کانون‌ها و مساجد است، 40.2 درصد هستند. درمقابل آنها، 46.3 درصد که بیشتر ساکن مناطق توسعه‌یافته تهران هستند، اثر این دوره‌ها را کم دانسته‌اند.
نتایج پاسخ به راهکار چهارم که تصویب قوانین و مقررات شفاف و جامع اصول آپارتمان‌نشینی است، نشان می‌دهد 68.5درصد گفته‌اند این کار به میزان زیادی در ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی اثرگذار خواهد بود.
آخرین سؤال این بخش مربوط به تأثیر اراده مسئولان قضایی در رسیدگی به پرونده‌های نقض قوانین آپارتمان‌نشینی است که 58.7 درصد اثر آن را زیاد دانسته‌اند.
منبع: همشهری